Чтобы лучше понять наши с азербайджанцами отношения, нам надо знать одну аксиоматическую истину ” для азербайджанцев мы боги (естественно, злые). Կարդալ այս տարրի մնացած մասը »
«հայեր» պիտակով գրառումները
«Հայի տրտունջը»
Jun 26
(Ֆելիետոնի փոխարեն)
Զարմանք բան է մեր բախտն, ախպեր,
Հայ գործիչին ինչ էլ անես,
Լավ տեղ կըտաս, պատիվ թե սեր,
Վերջը պետք է դու փոշմանես.
Ահա, ես ձեզ համրեմ մի-մի,
Մեղքն, ասացեք, ո՞ւմն է հիմի…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Արժանավոր մի մարդ չըկա։
Պոետն, ասին, տաղանդ ունի,
Մենք էլ դրինք գործակատար,
Բայց տեր աստված հեռու տանի—
Հաշիվն այնպես խառնեց իրար,
Այնպես անկարգ, ցրված եղավ,
Որ խազեյնի զահլեն փախավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի շնորհքով… պոետ չըկա։
Դերասանին շատ գովեցին,
Այնքան ասին— գլուխ տարան,
Մենք էլ տարանք… բանկի միջին
Մի հեշտ պաշտոն տվինք իրան,
Մի հեշտ պաշտոն, բայց տես այն էլ
Կարենո՞ւմ է գլուխ հանել…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի հատ կարգին… արտիստ չըկա։
Վիպասանին քանքար ասին,
Մենք էլ արինք… աստվածաբան,
Բայց մի հարցրեք նրա մասին,
Թե ի՞նչ կասի սովրող տղան—
Չէ իմանում պատմել իրավ,
Թե Քրիստոսն ինչպես հարյավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Կարգին… մի վեպ գրող չըկա։
Հայրենասեր և հոգեխոս
Քարոզիչ էր մեծ ու բարի,
Մենք էլ արինք… պոլիտիկոս,
Ասինք՝ թող մեզ կառավարի.
Բայց գործերը այնպես տարավ,
Որ աշխարքը լեզու առավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի հասկացող… գլուխ չըկա։
Վերջը, խոսքս կտրում եմ կարճ,
Ով որ մեր մեջ ձայն է հանում,
Մենք քաշում ենք այսպես առաջ,
Բայց միշտ նրանք ետ են գնում.
Դուրս է գալիս մի օր հանկարծ,
Որ խաբված ենք աչքներս բաց…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի ընդունակ գործող չըկա։
Հովհաննես Թումանյան
Արա ես ուղղակի ապշում եմ հայերի վրա։ Ուրեմն ֆեյսբուքում VERJIN LURER խմբում հայտնվում է KurkenKhachig Takoushian Hagopian ներկայացած մի բոզի վաստակ ու հայտարարում, թե Մոնթե Մելքոնյանը դավաճան էր, մատնիչ, գործակալ և այլն։ Ու տակը 51 մեկնաբանություն. բավականին հանգիստ տոնով զրույց։ Բա ինչու՞ է դավաճան, բա արդյո՞ք ԱՍԱԼԱ-ին է դավաճանել, թե՞ Հայաստանին, բա ի՞նչ է փորձում ապացուցել հեղինակը և այլն ու տենց էլ երևի կշարունակվեր, եթե խմբի ադմինիստրացիան գրառումը չջնջեր (սքրինշոտերը պահել եմ, ում հետաքրքիր է, կարող եմ ուղարկել)։ Ապշելու բան է ուղղակի։ Չգիտեմ թե ինչ բառ կա հայերենում, որ այս երևույթը հնարավոր լինի նկարագրել։ Արա լավ, մի՞թե մեր բնազդները էնքա՜ն բթացած են, որ նույնիսկ Մոնթեի նման պաշտելի մեկին խույ յիվո զնաետ թե ով կարող է գալ, հանգիստ կպնել, ու կգտնվեն մարդիկ, որ հանգիստ կնստեն, կքննարկեն։ Գժվել կարելի է ուղղակի։
noni_no-ի մոտ սա կարդացի, այդ մեկը բաց էի թողել։ Սրա ու էտ բենթլի-մենթլիների հետ կապված մի եզրակացության եկա. մենք երևի ինչ-որ մի պահի կորցրել ենք պատկառանքի զգացմունքը։ Հարցն այն չի, թե որքանով է որևէ երևույթ առկա, արդարացված, ճիշտ և այլն, այլ այն, թե ինչպես դրան պիտի վերաբերվել ու արձագանքել։ Ինձ թվում է կան, համենայն դեպս ինչ-որ ժամանակ գոյություն են ունեցել ինչ-որ դժվար նկարագրվող սահմաններ, որից այն կողմ չի կարելի անցնել, բայց արի ու տես, որ անցնում են ու չեն զգում, որ անցան։ Բոլոր այդ “կաթողիկոսին փողերը չե՞ն հերիքում”, “մեքենադ ի՞նչ ես անելու” … այդ սերիայից են։
Լավ, մի ուրիշ օրինակի վրա ասեմ, որ չասեն. “եկեղեցականներին ես պաշտպանում, դրա համար ես տենց ասում”։ Ինձ ճանաչողները, երևի կարող են պատկերացնել, թե ես ինչպես եմ վերաբերվում ասենք գեներալ Մանվելին։ Ինչ-որ ժամանակ առաջ. չեմ հիշում ԵԿՄ հանրագումար էր, թե ինչ. մի խոսքով, ինչ-որ ժողով էր, որին գեներալ Մանվելն էլ էր ներկա։ Դե հիմա լրագրողները բնականաբար մարտի մեկ, ժողովուրդ, ֆլան-ֆստան։ Ու ինչ-որ լրագրող Մանվելին ինչ-որ ախմախ հարցերա տալիս ” բա դավաճանություն, բա ես շատ գիտեմ ինչ։ Յութուբներում տեսագրությունը կար։ Հիմա. նույնիսկ գեներալ Մանվելի նկատմամբ ունեցած իմ վերաբերմունքով և նրա բռի պատասխանով հանդերձ, ինձ այդ իրավիճակում զայրացրեց լրագրողը։ Եթե նույն բանը գեներալ Մանվելին չհարցներ, այլ ասենք Դոդի Գագոյին հարցներ (ում ի դեպ, ես շատ ու շատ ավելի լավ եմ վերաբերվում, քան գեներալ Մանվելին), դա ինձ բնավ չէր զայրացնի։ Ախր այ աղջիկ ջան, էտ մարդը քու թայնա՞, ախր էտ մարդն ինչ-որ անցյալ ունի, էտ մարդը քու հարևանը չի ում հետ սաղ օրը կոֆե ես խմում, էտ որտեղի՞ց որոշեցիր, որ դու կարաս կանգնես իրան ինչ-որ ախմախ հարցեր տաս։ Ովա՞ քեզ խաբել, թե դու տենց իրավունք ունես։
Հա, ի դեպ իրավունքի մասին գրեցի, հիշեցի. մենք մի վատ խասյաթ էլ ունենք։ Ուրեմն մեզ` հայերիս, չգիտես ինչու թվումա, թե մենք … նենց ինչ-որ իրավունքներ ունենք. ասենք մեր գոյության փաստն արդեն բավարարա, որ մենք էտ իրավունքներն ունենանք։ Օրինակ` մենք ունենք լավ ապրելու իրավունք։ Մի հարցնող լինի. “ընկեր ջան, էտ ովա՞ քեզ ըտենց իրավունք տվել, դու հլա թամամ իսկի ապրելու իրավունք չես վաստակել, լավ ապրելու՞ց ես խոսում”։ Ու ասենք իրավունք ունենալու մասին այդ ներքին համոզվածությունը դրսևորվումա միջին վիճակագրական հայի կյանքի գրեթե ամեն ոլորտում. ամենակենցաղային բաներից սկսած, եսիմ ինչ-որ ժողովրդավարություններով ու այլ վեհ մատերիաներով վերջացրած։ Մարդկանց վրա խաբարություն չկա, որ իրավունքը դա իրանց մարմնի մաս չի, որ ծնված օրից վրներնա, այլ մի հատ բանա, որը հլա մի հատ պետքա վաստակել։
Մի խոսքով, վերադառնալով էտ պատկառանքին. պատկառանք մարդկանց անցյալի, մարդկանց ստատուսի նկատմամբ, գիտակցում, որ կան ասենք բեմի վրա թռչկոտացող ինչ-որ անդրեներ և կան արքեպիսկոպոսներ, ու այդ երկուսը էապես տարբեր բաներ են և տարբեր որակի վերաբերմունք են պահանջում, եթե նույնիսկ անդրեն արքեպիսկոպոսից հազար գլուխ ավելի լավ մարդա ” բացակայում է։
Աչքիս մենք` հայերս, ինչ-որ հատուկ թուլություն ունենք ուրիշների ստացած նվերների նկատմամբ։ Ի՞նչ է անելու իր “Բենթլին” Նավասարդ սրբազանը, իսկ Շուշան Պետրոսյանն իր բնակարա՞նը։ Պահանջում ենք, որ վաճառեն և բարեգործության տան, կոչ ենք անում, բլաբլաբլա։ Է հա, հասկացա, ասենք վատ չէր լինի, շատ գեղեցիկ կլիներ, Բենթլիի դեպքում նույնիսկ ճիշտ կլիներ, բայց … բայց դա արդեն այդ մարդկանց որոշելու հարցն է, իրենք, իրենց պատկերացումները, թե ինչն է իրենց անհրաժեշտ, ինչը ոչ ու իրենց խիղճը։
Ու հետո մի բան էլ կա, բարեգործությունը կոչով ու պահանջներով չի արվում, դա ի՞նչ բարեգործություն։ Բարգեգործությունը պիտի արվի լուռ ու առանց աղմուկի։
Հ.Գ.
Նոր նայեցի ֆեյսբուքում. բնակարանները անապահովներին նվիրելու կոչին միացել են շուրջ 3000 մարդ։ Հետաքրքիր է, եթե սկսեն ասենք 1000-ական դրամ հավաքել բարեգործական նպատակներով, այդ 3000-ից քանիսը կտա։
Արտահայտություններ կան, որ երբ լսում եմ, ոնց որ գլխիս կվալդով (ի դեպ, այս բառի հայերենը կա՞) տան: Դրանցից մեկը “Սփյուռքը մեր հարստությունն է” տխմարագույն արտահայտությունն է: Ասենք արտագաղթն էլ մեր հարստությունը մեծացնելու միջոց է էլի, Տիգրան Սարգսյանի ականջն էլ ստեղ կանչի: Ու ասենք, եթե ամբողջ Հայաստանով վաղը գնանք դառնանք Սփյուռք, հո չենք հարստանա, հո չենք հարստանա, էլ դու սուս: Իսկ իրականում Սփյուռքը դա մեր մեծագույն դժբախտությունն է և ոչ թե հարստությունը:
Լինե՞լ, թե՞ չլինել … բարբարոս: Իսկ ինչու՞ չլինել: Եվ ընդհանրապես, ունե՞նք արդյոք մենք այլընտրանք:
-Чистая Правда со временем восторжествует,
Если проделает то же, что явная Ложь.
Ահավոր հոգնել եմ այսօր ու դեռ լիքը գործ ունեմ, բայց այս գրառումը ուզում եմ անել անպայման, որովհետև ամենատարբեր տեղերում ու ռեգուլյար ստիպված եմ լինում այս թեմային անդրադառնալ: Ժամանակ առ ժամանակ, երբ հերթական անգամ գլուխ է բարձրացնում այսպես կոչված մահմեդական հայերի թեման, ամենատարբեր մարդկանց կողմից շրջանառության մեջ է դրվում միևնույն թեզը. “ի՞նչ է կաթոլիկ/աթեիստ/աղանդավոր հայերը հայ չե՞ն”: Թեզը արտասանվում է և վերջ, շախ ու մատ բոլոր նրանց, ովքեր ասում են “չկան մահմեդական հայեր”: Սակայն իրականում ոչ շախ կա, ոչ էլ առավել ևս մատ, այլ կան մի քանի սխալներ, որ մարդիկ թույլ են տալիս:
Առաջին սխալը դա այն է, որ որոշակի խմբի համար արված դատողությունները չի կարելի հենց այնպես վերցնել ու փոխադրել մեկ այլ խմբի: Եթե մեկը պնդում է, որ մահմեդականը չի կարող լինել հայ, դա ամենևին չի նշանակում, թե կարելի է ընդհանրացնել այդ պնդումը և ասել. “որևէ այլակրոնը չի կարող հայ լինել”: Դա նախ և առաջ տրամաբանակն սխալ է, քանի որ մահմեդականի հայ չլինելու մասին պնդումը բխեցվում է Իսլամի, իսլամի կրողների ու իսլամական աշխարհի որոշակի յուրահատկություններից, որոնք այլ կրոններում կարող են բացակայել, կարող են նաև չբացակայել: Այստեղ ես կբավարարվեմ Իսլամի և Կաթոլիկության միայն մեկ էական տարբերություն նշելով. Իսլամը այսօր մեր երկու թշնամիների կրոնն է, Կաթոլիկությունը` ոչ:
Անցնեմ առաջ: Երկրորդ սխալը, որ արվում է, դա ազգային պատկանելիության հարցը շատ պարզ մոդելի շրջանակներում դիտարկելն է: Մարդիկ որպես ազգային պատկանելիության մոդել վերցնում են “հա՞յ է, թե՞ հայ չէ” հարցապնդումը: Եվ եթե նշվում է, որ կրոնը որոշիչ դեր ունի ազգային պատկանելիության հարցում, ապա այս մոդելի շրջանակներում ստացվում է, որ այո, կաթոլիկ հայը հայ չի, ռեինկարնացիային հավատացող հայն էլ հայ չի, աթեիստներն էլ հայ չեն ու հայ չեն: Սակայն այս բինար մոդելը շատ պարզունակ է նման բարդ հարցը նկարագրելու համար: Բանը նրանումն է, որ կան մեծ թվով գործոններ, որոնք որոշում են մարդու ազգային պատկանելիությունը: Այդ գործոնները կարող են ունենալ տարբեր կշիռ, լինել խիստ էական, կամ ոչ այնքան էական: Տարբեր ազգերի դեպքում կարող են լինել որոշիչ գործոնների տարբեր հավաքածուներ և ավելին` այդ հավաքածուները կարող են տարբերվել նույն ազգի համար պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում ու վայրերում: Եվ ահա, վերոհիշյալ բինար մոդելն ի վիճակի չի հաշվի առնել բոլոր այս գործոնները ու առավել ևս համադրել դրանք: Շատ ավելի ճշտգրիտ /բայց ոչ ամենաճշտգրիտը/ մոդել է “որքանո՞վ է հայ” տարբերակը: Եթե պայմանականորեն հային բաշխենք 0-ից մինչև 100 տոկոսանոց հայերի, ապա բոլոր հակասությունները վերանում են: Հայ ազգի համար այսօր որոշիչ ազգապատկան գործոններից նահանջը, դա որոշակի նահանջ է հայությունից /0-ից մինչև 100 տոկոս/: Հայ Առաքելական Եկեղեցին այսօր մեր ազգային պատկանելիության հիմնական որոշիչներից է ու որպես հետևանք և Կաթլիկությունը, և Իսլամը դա նահանջ են հայությունից, բայց տարբեր չափով: Կաթոլիկության դեպքում այդ նահանջը աննշան է, իսկ Իսլամի դեպքում ահռելի: Եվ ահա արդեն այս փաստից կարելի է կատարել եզրահանգում, որ այո, մահմեդական հայեր չկան, իսկ կաթլիկ հայեր` կան: Թե ո՞ր կետից սկսած է հայը դադարում հայ լինելուց, որտեղո՞վ է անցնում սահմանը. 40 տոկոս, 50 տոկոս, 60 տոկոս ” այս հարցի պատասխանը խիստ պայմանական է. դա նույն է, թե հարցնես. ծովի մակերևույթից հաշված որերո՞րդ մետրում է ավարտվում Երկրագունդը, և սկսվում Տիեզերքը:
Եվ մի բան էլ ավելացնեմ. հաճախ նշվում է, թե կարևորը ինչ է իրեն համարում մարդը ինքը: Իհարկե, դա շատ կարևոր գործոն է, բայց ամենևին միակ և առավել ևս վճռորոշ գործոնը չէ: Կան մարդիկ, ովքեր իրենց մի անգամից մի քանի ազգի ներկայացուցիչ են համարում, կան մարդիկ, ում համար ազգային պատկանելիությունը պարզապես գրառում է անձնագրում կամ պապիկից մնացած հիշողություն, և կան մարդիկ, ովքեր պարզապես ինքնախաբեությամբ են զբաղվում: Այսինքն` սա խիստ սուբյեկտիվ, դժվար գնահատելի գործոն է, ինչն ինքնաբերաբար անիմաստ է դարձնում այս գործոնը ինքնուրույն, մյուս գործոններից անկախ դիտարկելը:
