Հին հայկական օրացույցում նահանջ տարվա գաղափար չի եղել, իսկ օրերի քանակը եղել է ճիշտ 365։ Այսպիսով այդ օրացույցը յուրաքանչյուր նահանջ տարի հետ էր մնում մեկ օրով։
Հայտնի է, որ 428 թվին Նավասարդը եղել է օգոստոսի 11-ին, ինչից ելնելով էլ Ալիշանը հաշվել մ.թ.ա. 2492-ը (հավանաբար՝ սխալ, տես հետգրություններում)։ 428-ին հաջորդած նահանջ տարին եղել է 432-ին, և 432 թվական նավասարդի 1-ը եղել է արդեն օգոստոսի 10-ին։ Ու այդպես շարունակ։
Մնացացը cut-ի տակ։ Կարդալ այս տարրի մնացած մասը »
Սիրո, պտղաբերության, ջրերի ու արշալույսի դիցուհին հայոց մեջ
(վարդավառի տոնի առթիվ)
Հրաչ Մարտիրոսյան
Հայոց հնագույն տոներից ամենաուշագրավը, թերևս, վարդավառն է, որի գրեթե բոլոր տարրերը, ցավոք, մոռացության են մատնվել: Կարդալ այս տարրի մնացած մասը »
«Հարսնաքարի» դեպքով մի բան էլ գրեմ։ Վերանալով գլոբալ հարցերից, ֆեոդալիզմ, թե չէ, դիկտատուրա, թե ժողովրդավարություն, բան ” սենց բաները սաղ մի կողմ։ Կա կոնկրետ դեպք։ Հիմա էդ կոնկրետ դեպքի հետ կապված ինչա՞ էսօր ուզում հասարակությունը։ Ուզումա, որ արդարադատությու՞նը կայանա, թե՞ Նեմեցի արյունը։ Վախենամ, որ վերջինը։
Jul 1
Այս թեմայով չէի գրում, որովհետև … յանիմ ի՞նչ գրես։ Գրես, որ անկախ էն բանից, թե մարդը ինչ է արել կամ ասել, նրան ծեծելով սպանելը որևէ արդարացում չունի՞։ Է սա էնպիսի բան է, որ մարդ կամ առանց ասելու հասկանում է, կամ չի հասկանում։ Հիմա ով չի հասկանում, կարող է դիմել «Հարսնաքար» ախռաննիկի թափուր տեղի համար։
Բայց Վահեի մահվանից հետո կատարված դեպքերը գրելու բան թողեցին։ Նախ, ասեմ, եթե մի օր ինձ սպանեն ու նվստիս մահը հանկարծ հասարակական հնչեղություն ստանա, հաստատ չէի ուզի, որ հիշատակիս միջոցառումներին հիստերիաներ լինեն։ Մարդիկ, սովորեք հարգել հանգուցյալի հիշատակը։ Պայքարելու, պատժելու, կարգախոսներ գոռալու ու միտինգ անելու տեղն առանձին է, մոմ վառելու ու լուռ հիշատակ հարգելու տեղը՝ առանձին (չէ, մոմավառությանը չեմ գնացել)։ Չի կարելի դրանք խառնել։
Ինչ վերաբերում է «Հարսնաքարին» ու Նեմեցին։ Կոչեր են հնչում բոյկոտել Նեմեցի արտադրանքը։ Ճիշտն ասած Նեմեցի արտադրանքը բոյկոտելու պատճառներ դեռ սրանից առաջ մի քանի վագոն կար ու քանի որ ոչ ոք չէր բոյկոտում, հիմա էլ մեկուկես հոգի մեկուկես օր կբոյկոտի ու վերջ (ինքս չեմ բոյկոտելու, ինչ ձեռքս ընկնի, այն էլ կառնեմ ու չեմ էլ մտածի Նեմեցինն է, թե մի ուրիշինը ” հա, այ տենց քաղաքացիական գիտակցությունից զուրկ մարդ եմ, ի՞նչ եք ուզում ինձնից)։
Բայց, բոյկոտի գաղափարն ինքը նորմալ, առողջ գաղափար է։ Իսկ այ մնացածը … հանդիպեցի օրինակ «Հարսնաքարը» փակելու կոչերի։ Շատ ներողություն ” ի՞նչ հիմքով։ Ցույց տվեք օրենքներում այն կետը, որի հիման վրա «Հարսնաքարը» պետք է փակել։
Նույնը Նեմեցին մանդատից զրկելու հարցը։ Ի՞նչ հիմքով։ Կա՞ ապացույց, որ ինքն անմիջական մասնակցություն է ունեցել կատարված միջադեպում։
Կամ «Հարսնաքարը» վառելու, պայթացնելու, սրան-նրան կտոր-կտոր անելու, սպանելու կոչերը, որ այս օրերին հատկապես շատ են ՖԲ-ում։ Ես դեռ հասկանում եմ, երբ էդ պայթացնելու, վառելու կոչեր անողները բռնապետության կամ դիկտատուրայի համակիրներ են, ֆաշիստներ են, իրանց դեպքում դա նորմալա, երևի։ Բայց այ, երբ այդ կոչերն անում են այնպիսի մարդիկ, ովքեր հայտարարում են, թե ժողովրդավարություն, իրավական պետություն հասկացություններն իրանց համար ինչ-որ արժեք ունեն, այ սա արդեն չեմ հասկանում։
Լավ, ենթադրենք մի մասը դա ասում է զայրացած, զգացմունքների ազդեցության տակ, բայց ախր շատերը նույնը կասեն նաև հանգիստ վիճակում։ Գիտե՞ք որն է ամենավատը, որ այս վերջինները չեն էլ գիտակցում, որ իրենցից յուրաքանչյուրն իրականում մի պոտենցիալ Նեմեց կամ Նեմեցի ախռաննիկ է, որին իրենք այդքան ատում են։ Որովհետև իրենք էլ Նեմեցի ու իրա ախռաննիկի նման ծեծել, ջարդել, սպանելուց էն կողմ բան չեն պատկերացնում։ Իրանց մտքով էլ չի անցնում, որ բացի էն բանից, որ Վահեին ծեծած էդ շկաֆին կարելիա սպանել, կաշին քերթել, կտոր-կտոր անել, իրան կարելիա նաև դատել ու տալ օրենքով նախատեսված պատիժը։ Ճիշտ նույն ձևով էլ էդ շկաֆի մտքով չէր անցել, որ հաճախորդին (միգուցե իրեն սխալ պահող) ծեծելով սպանելուց բացի, կարելիա օրինակ՝ ոստիկանություն հրավիրել։
Որպես ամփոփում ասեմ, որ բռնության և անօրինականության դեմ չի կարելի պայքարել բռնությամբ և անօրինականությամբ, որովհետև արդյունքում, ակնհայտորեն, ավելանում է բռնությունների և անօրինականությունների թիվը։
Հ.Գ.
Մուննաթ պարունակող մեկնաբանություններ գրելուց առաջ մինչև 50-ը հաշվեք, կարողա գրելու ցանկությունը վերանա։
Հ.Հ.Գ.
Եթե 50-ը հաշվելուց հետո մեկա գրեցիք մուննաթ պարունակող մեկնաբանություն, ասեմ, իմ բլոգնա, ինչ ուզել եմ, էն էլ գրել եմ, լավ եմ արել։
Jun 26
(Ֆելիետոնի փոխարեն)
Զարմանք բան է մեր բախտն, ախպեր,
Հայ գործիչին ինչ էլ անես,
Լավ տեղ կըտաս, պատիվ թե սեր,
Վերջը պետք է դու փոշմանես.
Ահա, ես ձեզ համրեմ մի-մի,
Մեղքն, ասացեք, ո՞ւմն է հիմի…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Արժանավոր մի մարդ չըկա։
Պոետն, ասին, տաղանդ ունի,
Մենք էլ դրինք գործակատար,
Բայց տեր աստված հեռու տանի—
Հաշիվն այնպես խառնեց իրար,
Այնպես անկարգ, ցրված եղավ,
Որ խազեյնի զահլեն փախավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի շնորհքով… պոետ չըկա։
Դերասանին շատ գովեցին,
Այնքան ասին— գլուխ տարան,
Մենք էլ տարանք… բանկի միջին
Մի հեշտ պաշտոն տվինք իրան,
Մի հեշտ պաշտոն, բայց տես այն էլ
Կարենո՞ւմ է գլուխ հանել…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի հատ կարգին… արտիստ չըկա։
Վիպասանին քանքար ասին,
Մենք էլ արինք… աստվածաբան,
Բայց մի հարցրեք նրա մասին,
Թե ի՞նչ կասի սովրող տղան—
Չէ իմանում պատմել իրավ,
Թե Քրիստոսն ինչպես հարյավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Կարգին… մի վեպ գրող չըկա։
Հայրենասեր և հոգեխոս
Քարոզիչ էր մեծ ու բարի,
Մենք էլ արինք… պոլիտիկոս,
Ասինք՝ թող մեզ կառավարի.
Բայց գործերը այնպես տարավ,
Որ աշխարքը լեզու առավ…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի հասկացող… գլուխ չըկա։
Վերջը, խոսքս կտրում եմ կարճ,
Ով որ մեր մեջ ձայն է հանում,
Մենք քաշում ենք այսպես առաջ,
Բայց միշտ նրանք ետ են գնում.
Դուրս է գալիս մի օր հանկարծ,
Որ խաբված ենք աչքներս բաց…
Չէ, մեզանում, աստված վկա,
Մի ընդունակ գործող չըկա։
Հովհաննես Թումանյան
Յութուբում այս երգչի մի քանի ուրիշ երգեր էլ կան։ Ու էլի այսպիսի որակով։
Jun 5
Եթե ես ասեմ. «ես ներում եմ շնորհում ԱՄՆ-ում մահվան դատապարտված եսիմ ում, քանի որ Քրիստոս ասելա, որ պիտի ներել», դրան ո՞նց կարձագանքեն մարդիկ։ Բա չե՞ն ծիծաղի վրես։ Կծիծաղեն, տո բա աչքս էլ չեն հանի՞։ Որովհետև իմ ներում շնորհելուց էդ մահապարտը ոչ էլեկտրական աթոռից կփրկվի, ոչ էլ նույնիսկ, եթե իրա խիղճը տանջում էր իրա կատարած հանցանքից, էդ խիղճը կհանգստանա։ Նույն հաջողությամբ ես կարող էի ասենք Մեծ Բրիտանիայի անունից Ղազախստանին պատերազմ հայտարարել։
Առակս ի՞նչ կուսուցանե. ներելու համար, պիտի ներում շնորհելու իշխանություն և ուժ ունենալ։ Եթե քո թշնամու կյանքը կամ ապագան քո ձեռքում չի, ապա քո «քրիստոնեաբար» ներելը միայն ծիծաղ է առաջացնում և ուրիշ ոչինչ։ Քրիստոս կարող էր ներել, որովհետև ուժեղ էր ու ուներ ներում շնորհելու իշխանություն։ Այնպես որ, եթե ուզում ես թշնամուդ հետ քրիստոնեաբար վարվել, բարի եղիր նախ այնքան ուժեղ եղիր, որ ձեռք բերես իրեն ներելու իշխանություն, որովհետև քո ներել-չներելը միայն այնպիսի դեպքերում արժեք ունի, երբ օրինակ` թշնամիդ ծնկաչոք քեզնից կյանք է աղերսում։
Հ.Գ.
Չեմ սիրում Նժդեհից մեջբերումներ անել, որովհետև հիմա ամեն տեղից վեր կացողը ու նույնիսկ տեղից վեր կենալ չիմացողը դա է անում, բայց այս մի մեջբերումն անպայման անեմ։
Մի օր հայությունը պետք է ների թուրքերին, բայց ոչ թե նրանց առջև ծնկի իջած, այլ նրանց ծնկի իջեցրած։
Ի տարբերություն Քրիստոնեությունը մանկական Աստվածաշնչով ճանաչող ժամանակակից «մարդասերների» և «ինտելեկտուալների», Նժդեհը շատ լավ հասկանում էր և այն, թե ինչ է Քրիստոնեությունը, և այն, թե ինչ է նշանակում ներել։
Նենց կուզեի իմանալ, թե այսօրվա հետ կապված ո՞վ է մեյդան քցել «բարոյական հաղթանակ» կոչվող էշությունը, որ հիմա մի ամբողջ ազգ առանց մտածելու կրկնում է։
2 տարի առաջ Նոնի-նոյի մոտ այս թեմայով մեկնաբանություն էի գրել, որը հիմա կկրնկեմ։
Կան մի քանի սկզբունքներ, որով որոշվում է ճակատամարտում հաղթողը: Օրինակ, թե որ բանակն է պահպանում իր մարտական կառուցվածքն ու մարտունակությունը, ում է մնում ճակատամարտի վայրը և այլն: Այդ իմաստով, Ավարայրում մենք միանշանակ պարտվել ենք:
Սակայն ճակատամարտում ոչ միայն պետք է հաշվի առնել չոր հաշիվը, այլև այլ հարցեր ևս: Օրինակ, թե որ բանակը կատարեց իր առջև դրված խնդիրները: Արդյո՞ք հայկական բանակի առջև դրված էր պարսկական բանակը ջախջախելու խնդիր: Դժվար թե: Հայկական բանակի խնդիրը թշնամուն վերջինիս համար անընդունելի կորուստներ պատճառելը և որպես հետևանք պարսիկներին իրենց սկսած գործընթացից հրաժարվել ստիպելն էր: Եվ այդ խնդիրը հայկական բանակը լուծեց:
Եվ ընդհանրապես ճակատամարտն իրենից չի ներկայացնում մի առանձին երևույթ: Այն ըստ էության որոշակի գործընթացների կուլմինացիոն կետն է, բայց միշտ չէ, որ բուն ճակատամարտի արդյունքը և այդ գործընթացների արդյունքը համընկնում են: Այդպես եղավ և 451 թվականին. պարսիկները հաղթեցին վճռական ճակատամարտում, բայց ստիպված եղան հրաժարվել Հայաստանում զրադաշտություն տարածելու գործընթացից: Իր հերթին, մենք պարտվելով ճակատամարտում, կասեցրեցինք այդ գործընթացը:
Այսինքն` հաղթանակը ոչ թե բարոյական էր (ի՞նչ է ընդհանրապես նշանակում բարոյական հաղթանակ), այլ միանգամայն շոշափելի և քաղաքական:
Հ.Գ.
Վասակ Սյունի-մունի թեմա խնդրում եմ չբացել, հավես չունեմ։
