Ասել եմ, չէ՞, որ ադրբեջանցիների համար մենք աստված ենք, բացարձակ մի մեծություն, էտալոն, որի հետ են իրենք պայմանավորում ամեն ինչ: Ահա նման ընկալման մի դասական օրինակ.
Золото в следующий раз! А в этот раз разгромите хотя бы армян и докажите что вы сильнее всех.
Խոսքերն ուղղված են Ադրբեջանի շախմատի հավաքականի անդամ Ռաուֆ Մամեդովին:
ՄԱԿ-ի սպառազինությունների ռեեստրում սկսել են հայտնվել երկրների 2010 թվականի հաշվետվությունները։ Հայաստանն ու Ադրբեջանը դեռ չեն ներկայացրել իրենց հաշվետվությունները, բայց որոշ տվյալներ արդեն կան։
Հայաստան
Ավստրիայից
” ռևոլվեր/ատրճանակ ” 50 հատ
Բոսնիա և Հերցեգովինայից
” մինչև 75մմ ականանետ ” 200 հատ
Ուկրաինայից
” Լ-39 ուսումնամարտական ինքնաթիռ ” 2 հատ
” ռևոլվեր/ատրճանակ ” 230 հատ
” հրացան/կարաբին ” 60 հատ
” գնդացիր-ատրճանակ/ինքնաձիգ ” 16500 հատ
” ձեռքի գնդացիր ” 2501 հատ
__________________________
Ադրբեջան
Ավստրիայից
” ռևոլվեր/ատրճանակ ” 160 հատ
Բելառուսից
” 122 մմ Դ-30 հաուբիցա ” 30 հատ
” Սու-25 մարտական ինքնաթիռ ” 1 հատ
Բոսնիա և Հերցեգովինայից
” 128մմ ՌԱԿ-12 համազարկային կրակի ռեակտիվ կայանք ” 10 հատ
” 128մմ ՌԱԿ-12 համազարկային կրակի ռեակտիվ կայանքի հրթիռ ” 20000 հատ
Թուրքիայից
” Զրահապատ մեքենա ” 35 հատ
” ռևոլվեր/ատրճանակ ” 110 հատ
Սլովակիայից
” 30մմ 2Ա42 հրանոթ ” 1 հատ
Ուկրաինայից
” ԲՏՌ-70 ” 71 հատ (առանց զենքի)
” 122մմ 2Ս1 ինքնագնաց հաուբիցա ” 7 հատ
” Մի-24Ռ մարտական ուղղաթիռ ” 1 հատ
” գնդացիր-ատրճանակ/ինքնաձիգ ” 3000 հատ
” հակատանկային հրթիռային համակարգ ” 1 հատ
Հետաքրքիր է, որ այս տարի Ռուսաստանի հաշվետվությունում ոչ Հայաստանը, ոչ Ադրբեջանը չկան, թեև դա դեռ կարող է փոխվել, երբեմն հաշվետվությունները մաս-մաս են հրապարակվում։
Մի գրառում էլ ադրբեջանական զորահանդեսի մասին ու պլծ։ Այն, որ զորահանդեսը լրիվ պակազուխա էր, արդեն ասել եմ, ու զորահանդեսը նայողները դրանում իրենք էլ են համոզվել։ Հիմա մի երկու բառ էլ ասեմ զորահանդեսի մեխի` Ս-300-ՊՄՈւ2-ի մասին։
Ճիշտն ասած շատ անսպասելի էր դրանց հայտնվելը զորահանդեսում։ Նույնիսկ այն դեպքում, երբ պատրաստի Ս-300-ներ կան, դրանց ձեռք բերումը բավականին երկարատև պրոցես է. որոշակի ժամանակ են խլում բանակցությունները, պետք է կառուցել համապատասխան ինֆրաստրուկտուրա, համապատասխան մակարդակի բերել զորամասերը, ստեղծել համակարգերի նորոգման և սպասարկման համար անհրաժեշտ հարմարությունները և այլն։ Բացի դրանից ամենակարևորը ” պետք է պատրաստել անձնակազմ։ Այդ ամենը առնվազն մի 3-4 տարի խլում է։ Այսպես օրինակ, երբ որ Հայաստանն էր գնում Ս-300, մեր կուրսանտները դրանից առաջ գնացել, սովորել էին Ռուսաստանում (ու հիմա էլ են գնում, սովորում), իսկ համակարգերի Հայաստանում հայտնվելուց 1-2 տարի առաջ հայ հակաօդայինները վարժվում էին Ռուսաստանի Աշուլուք վարժարանում։ Այս ամենի հետքն էլ Ադրբեջանի դեպքում չկա։
Այսինքն` գործարքը կնքվել է շատ հապճեպ, առանց որևէ նախապատրաստական աշխատանքի։ Դրա օգտին է խոսում նաև այն փաստը, որ Ադրբեջանը գնել է ոչ լիակազմ 2 դիվիզիոններ։ Մեկ լրիվ դիվիզիոնում պետք է լինի 12 մեկնարկային մեքենա, իսկ ադրբեջանականներում 8-ն է (ընդհանուր 16 մեքենա 24-ի փոխարեն)։ Դա այն բանի հետևանք է, որ իրանական գործարքը սառեցնելու պահին այդ գործարքով նախատեսված դիվիզիոնները դեռ լրիվ պատրաստ չէին եղել։ Ի դեպ, ամբողջովին պատրաստ չեն եղել նաև դիվիզիոնների այլ համակարգեր, բայց ցավոք սրտի Ս-300 համակարգի մնացած բաղադրիչները, որոնք իրականում ավելի էական են, մնում են մեկնարկային մեքենաների ստվերում ու դրանց մասին քիչ տեղեկություններ են հայտնվում լրատվամիջոցներում ու ցանցում։ Բայց ուշագրավ է օրինակ, որ զորահանդեսին ադրբեջանցիները ներկայացրել են լուսավորման և ուղղորդման երկու դիվիզիոնների ռադիոլոկատորներն էլ (РПН), բայց միայն մեկ ռադիոլոկացիայի կայան (РЛС): Նշեմ նաև, որ այդ բաղադրիչների հայտնվելը զորահանդեսին ևս փաստում է, որ համակարգերը չեն շահագործվում ու, հաշվի առնելով անձնակազմերի բացակայությունը, մի 3-4 տարի էլ դեռ չեն շահագործվի։
Փաստորեն ադրբեջանցիները նույնիսկ չեն էլ պատվիրել պակասող մեքենաները, այլ գնել են այն, ինչ եղել է։ Հնարավոր է, իհարկե, որ պակասող մեքենաները հետագայում դեռ կառուցվեն ու հասցվեն Ադրբեջան, դա կակ ռազ մի 2-3 տարի կտևի, բայց այսպես, թե այնպես այն, որ ամեն ինչ շատ շտապ է արվել, առանց լուրջ նախապատրաստման, ակնհայտ է։ Արդյո՞ք սա կապ չունի այն բանի հետ, որ հայտնի էր դարձել, որ Հայաստանն ունի Ս-300 և հայերին ոչ մի բանով չզիջելու մոլուցքն էր ստիպել այդպես հապճեպ գնել։ Գիտեմ, որ աբսուրդի նման է հնչում, բայց նման շտապողականության որևէ այլ բացատրություն չկա։
Ի դեպ, մի ուշագրավ փաստ ևս. հունիսի 18-ին Ադրբեջանի Հեյդար Ալիևի անվան օդանավակայանում վայրէջք են կատարել երկու ռուսական «Ան-124-100» բեռնատարներ։ Ենթադրում եմ, որ հենց այդ օդանավերն էլ Ադրբեջան են հասցրել Ս-300-ները։ Եթե այդ ենթադրությունը ճիշտ է, ապա մեկնաբանությունների կարիք այլևս չկա. օդանավակայանից ուղիղ զորահանդես։
Դամի ի գասպադա ջան, շարունակեմ նախորդ գրառման թեման։ Ուրեմնս, ադրբեջանական զորահանդեսից հետո Վեսմիռը, ի դեմս մեզ, նստած գլուխա ջարդում, թե էտ ի՜նչ տեխնիկա էր էտ զորահանդեսին ներկայացվում։ Արդեն ասել եմ, որ հեռարձակման ժամանակ շատ վատ էր երևում, թե ինչ տեխնիկա, դա քիչ է, մեկնաբանի հնչեցրած անվանումներն էլ մեծամասամբ ինչ-որ չլսված, չտեսնված անվանումներ էին։ milkavkaz.net-ում մի բացատրական բառարան կազմվեց, այն էլ ենթադրությունների հիման վրա.
հրթիռային համակարգ «Տյուտեկ» ” «Տոչկա-Ու»
զրահամեքենա «Էգրռեբ» ” դեռևս չի վերծանվել
հակատանկային համակարգ «Գըռգը» ” «Սփայք»
ականանետ «Աշըռըմ» ” «Կարդոմ»
անօդաչու ինքնաթիռ «Գառանգուշ» ” «Աէրոսթար»
անօդաչու ինքնաթիռ «Շահին» ” «Օրբիտր»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Դոլու-1» ” կամ «ԲՄ-21, Գռադ-1», կամ «Լինքս ” Գռադ»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Լեյսան» ” «Լինքս ԼԱՌ-160»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Շիմշեկ» ” «Լինքս ” Էքստրա» (ու էլի ինչ-որ լիքը բաներ)
համազարկային ռեակտիվ կայան «Գասըռգա» ” «Սմեռչ»
ԶՀՀ «Կյաման» ” «Ս-125»
ԶՀՀ «Գալհան» ” «Ս-200»
ԶՀՀ «ԱՌԻ-ԻՏ» ” «Օսա-1Տ»
ինքնագնաց հրանոթ «Նարգիզ» ” «Պիոն»
տանկ «Ասլան» ” «Տ-72 Ուռալ»
Ու սա, ակնհայտորեն, բոլորը չէ, քանի որ զորահանդեսին եղել են նաև այլ զինատեսակներ։ Ինչն է հետաքրքիր, նույնիսկ ռազմական նորություններին հետևող ադրբեջանցիներն արդեն իսկ համոզված են (կամ ձև են տալիս, թե համոզված են), որ ասենք անօդաչու ինքնաթիռները սեփական արտադրության են։ Պետք է ենթադրել, որ հասարակ ադրբեջանցին էլ համոզված է, թե էտ բոլոր «շիմշեկները» իրենց արտադրանք են։
Ադրբեջանական զորահանդեսի պահով։ Որ իմացա ցույց են տվել, շատ դժգոհ էի, մինչև ինքս չնայեցի տեսագրությունը։ Ճիշտա, ոնց որ թե ցույց չեն տվել, մենակ Իլհամի ճառն են հեռարձակել, բայց ավելի վատ, այդ զորահանդեսը պետք է ցույց տալ «Միռ»-ով չէ, «Հ1»-ով, քանի դա զորահանդես չէր, դա խայտառակություն էր։
Ուրեմն զորահանդես ընդունելու, բանի մասին ” էտ ադաթները թավը չէին։ Սաֆար Աբիևն էլ ներքևից վերև նայելով զեկուցեց տրիբունայի վրա կանգնած Իլհամին, թե լյոխ լյավա։ Սուտ էր ասում, զորահանդեսում ոչ մի լավ բան չկար։
Նախ Իլհամի երկար-բարակ ճառը (զբաղեցրեց զորահանդեսի մոտ 1/3-ը). այնպիսի տպավորություն էր, որ ոչ թե Իլհամն էր եկել զորահանդեսին ներկա լինելու, այլ 5000 զինվորական էին հավաքել, բերել, որ Իլհամի ճառին ներկա լինեն, բայց դա դեռ հեչ, մարդը «Գարաբագ բիզիմդիրից» էր խոսում, 20 տարվա դարդոտած սիրտն էր բացել, բա երկար կլներ, բա ոնց։
Երբ զորահանդեսը վերջապես սկսվեց, պարզ դարձավ, որ լրիվ բարդակ է։ Վաշտերը մինչև երթուղի դուրս գալը մեկ ձգվում էին, մեկ սեղմվում, մեկ իրար մոտենում, կանգում, հեռանում, քայլքի ժամանակ էլ զինվորները հաճախ միասին չէին քայլում (երևի արևն էր գլխներին տվել Իլհամի ճառի ժամանակ)։ Զինտեխնիկան հրապարակ լցվեց հեղեղի նման, առանց տրամաբանական ընդհատումների ու հերթակայության, կարծես մարշբռասոկ էր, ոչ թե զորահանդես։ Նույնը զորահանդեսի օդային մասի վերաբերյալ։ Այդպիսի որակի ֆոնին շատ ծիծաղելի էին երևում ներկված ու խոտերով փաթաթված զինվորները (ծիպը հատուկ ջոկատայիններ ու դիպուկահարներ)։
Բայց այդքանով խայտառակությունը չվերջացավ։ Այն առավել զարդարեց հեռարձակումը ” չնայած շարքերի արանքով վազվզող օպերատորների ջանքերին, զորահանդեսը նայողը, եթե նախորդ օրերին արված լուսանկարները չլինեին, հաստատ չէր կարողանա որոշել, թե ինչ տեխնիկա է եղել զորահանդեսին, քանի որ տեխնիկան ուղղակի չէր երևում. օպերատորները կամ շատ մոտիկից էին նկարում, կամ շատ հեռվից։ Օպերատորների` շարքերի արանքներով վազվզելն առանձին թեմա է. ես կյանքումս չեմ տեսել, որ զորահանդեսի ժամանակ երթուղում կողմնակի մարդ վազվզի։ Շատ խնդալու էին նայվում նաև Ս-300-ի վրա խնամքով պահված «Ֆավորիտ» մակագրությունը (երևի, որ մարդիկ ոչ միայն տեսնեն, այլև կարդան) ու այն անթաքույց ոգևորությունը, որով մեկնաբանը հայտարարեց Ս-300-ի հրապարակ մտնելու մասին։ Այդ հայտարարությունն ակնհայտ առանձնանում էր մյուսներից, ինչի հիման վրա կարելի է եզրակացնել, որ զորահանդեսը երկու նպատակ է ունեցել. ա) զինվորներին լսեցնել Իլհամի ճառը, ինչի մասին խոսվեց, բ) ցույց տալ Ս-300-ը, իսկ մնացած ամեն ինչը ուղղակի մասովկա էր։ Հա, մեկ էլ շատ խնդալու էին ռազմական ուազիկների նիկել բանտաժները, ինչը, ինչը, բայց մենք` հայերս, բանտաժները պետք է գնահատենք։
Բայց դա էլ ամենը չի, պարզվում է, որ ամենախոխմեն եղել են մեկնաբանությունները ու ադրբեջաներեն իմացողները կյանք երկարացնելու հրաշալի առիթ են ստացել։ Նախ, գրեթե բոլոր զինատեսակները չգիտես ինչու ստացել են ադրբեջանական անուններ։ Այսպես, «Սմեռչ»-ը դարձել է «Գասըռգա», Ս-200-ը` «Գալհան», «Պիոն»-ը` «Նարգիզ», Տ-72 «ՈՒռալ»-ն էլ` «Ասլան» ու այդպես շարունակ։ Դա քիչ է, դեռ մի բան էլ ադրբեջանական արտադրության են հռչակվել իսրաելական անօդաչու ինքնաթիռները, Տ-72-ի ուկրաինական ու իսրաելական արդիականացումները, բելառուսական «Օսա-1Տ» համակարգը և այլն։
Ադրբեջանի Գլխավոր Շտաբի ներկայիս պետ Նաջմեդին Սադիկովը, եթե զինվորական չդառնար, ապա հավանաբար դերասան կդառնար: Համենայն դեպս տեսախցիկի առաջ նա իրեն բավականին լավ է զգում: Նրա դերասանական տաղանդը փայլատակեց, երբ 1993 թվականի մարտին Ալեքսանդր Նևզորովը նրան նկարահանեց իր հանրահայտ “Геранбойский батальон” ֆիլմում: Նույն թվականին Սադիկովը նկարահանվել է մեկ այլ, պակաս հայտնի, բայց ոչ պակաս փայլուն ֆիլմում, որի գործողությունները ծավալվում են Քարվաճառում և որտեղ, ինչպես և “Геранбойский батальон”-ում, Սադիկովը հերոսական ջանքեր է գործադրում Ադրբեջանի ոչ պակաս հերոսական բանակին բացատրելու, թե որ կողմում են գտնվում հայերը: Վայելեք ֆիլմը:
Հ.Գ.
Չճանաչողների համար ասեմ, որ Սադիկովը մոտավորապես 10-11րդ վայրկյանում կադրում միայնակ մնացած պոնչոն է:
Ադրբեջանական բանակը հերթական զոհն է տվել. իրենց ասելով զինվորներից մեկը խախտել է անվտանգության կանոնները և վիրավորել ընկերոջը, ով հետագայում մահացել է։ Բայց դրա համար չի, որ գրում եմ սրա մասին, այլ սրա.
Отметим, что совершивший выстрел А.Дамиров был призван на действительную воинскую службу в апреле 2010 года Губинским районным военкоматом, скончавшийся Х.Аллахвердиев же был призван на воинскую службу в апреле 2010 года Шушинским районным военкоматом.
Փաստորեն Շուշիում զինկոմիսարիատ ունեն, խաբար չենք։
Ուշագրավ փոփոխություն է տեղի ունեցել ադրբեջանական բանակում: Վերջին արտակարգ պատահարից հետո պաշտոնանկ է արվել և մեկ աստիճանով իջեցվել 3-րդ բանակային կորպուսի (Շամխոր) հրամանատար Չինգիզ Շաֆիևը, իսկ նրա փոխարեն կորպուսի հրամանատար է նշանակվել Ադրբեջանի ազգային հերոս գեներալ-լեյտենանտ Ռովշան Ակպերովը ով մինչ այդ 4-րդ բանակային կորպուսի (Բաքու) հրամանատարն էր:
Պատկերացնու՞մ եք, թե ինչ ահավոր է. համ Ռովշան, հետն էլ Ակպերով ու իբր դա քիչ էր, մի հատ էլ Ադրբեջանի ազգային հերոս: Այս երեք հանգամանքը միասին երևի լիուլի բավարար են այդ մարդու բարոյահոգեբանական նկարագիրը լրիվ պատկերացնելու համար: Ավելացնեմ միայն, որ Ադրբեջանում և ոչ միայն Ադրբեջանում Ակպերովը հայտնի է սեփական մարտական ընկերներին դավաճանելով, ալկոհոլի և թմրանյութերի հանդեպ սիրով և նույնիսկ սպանություններով. մասավորապես 2001 թվականին Ակպերովը Կիևում դանակով սպանել էր ադրբեջանցի գործարար Էլչին Ալիևին:
Երևի ավելորդ է նաև ասել, որ նույնիսկ նման բարոյահոգեբանական նկարագիր ունեցող մարդը գեներալ-լեյտենանտի աստիճան և Ադրբեջանի ազգային հերոսի կոչում ստանալու համար պետք է անգնահատելի ծառայություններ Ընտանիքին և անձամբ Նրան: Ու այդպես էլ կա, Ակպերովը դեռ 90-ականների կեսերին Հեյդար Ալիևին շատ էր օգնել ընդդիմադիրներին վերացնելու կամ էլ գոնե բանտերում փակելու գործում և նաև այդ պատճառով էր նշանակվել հենց Բաքվի կորպուսի հրամանատար:
Հետաքրքիր է նաև այն, որ ի տարբերություն պաշտոնանկ արված Շաֆիևի, ով պաշտպանության նախարար Սաֆար Աբիևի թիմից էր, Ակպերովը ոչ միայն Աբիևի թիմից չի այլև ավելին՝ վերջինիս հիմնական մրցակիցներից է համարվում: Փաստորեն ստացվում է, որ մի կողմից Աբիևը զրկվում է անձնական օգտագործման կորպուսի հրամանատարից, իսկ մյուս կողմից էլ նրա հիմնական մրցակիցներից մեկն աքսորվում է Բաքվից: Հետաքրքիր է, թե այս ամենի վերջում ավելի շատ շահած դուրս կգա:
Մի տեսակ ուշադրություն չէինք դարձրել, որ հարևանները փետրվարի 3-ին կորցրել են ևս մեկը ինքնաթիռ. ուսումնա-մարտական Սու-25ՈւԲ` Կյուրդամիրի ավիաբազայում վայրէջք կատարելիս: Սա արդեն լավ, բարի ավանդույթ է դառել ու դա չի կարող չուրախացնել: Մինչ այդ ադրբեջանցիներն արդեն կորցրել էին մեկ Միգ-29ՈւԲ Կասպից ծովի վրա և մեկը Սու-25 Դալյարի ավիաբազայի մոտ, իսկ օդաչուները զոհվել էին: Ճիշտ է, այս դեպքում երկու օդաչուն էլ հասցրել են լքել ինքնաթիռը, ինչը, իհարկե, ավանդույթների խախտում է:
Ըստ պաշտոնական վարկածի ինքնաթիռի վթարի պատճառը վայրէջքի ժամանակ շասսիի չբացվելն է եղել: Ճիշտն ասած մի քիչ տարօրինակ է հնչում: Սու-25-ը շատ դիմացկուն և կենսունակ ինքնաթիռի համբավ ունի և մասնավորապես շասսիի չբացվելու դեպքում վայրէջքը կորպուսով են անում, իսկ այստեղ մի ամբողջ փոխգնդապետ, կապիտանն էլ վրադիր, տեսնելով, որ շասսին չի բացվում, լքում են ինքնաթիռը:
